Hicri Takvim Kim Tarafından Yapılmıştır? Farklı Bakış Açılarıyla Derin Bir İnceleme
Tarih boyunca zamanın ölçülmesi, insanlığın en temel ihtiyaçlarından biri olmuştur. Her toplum kendi kültürüne, inancına ve yaşam düzenine uygun takvim sistemleri geliştirmiştir. Ben de bugün sizlerle, “Hicri takvim kim tarafından yapılmıştır?” sorusuna sadece tarihsel bir yanıt vermekle kalmayıp, konuya farklı bakış açılarından yaklaşmak istiyorum. Çünkü biliyorum ki, aynı konuya herkes farklı bir pencereden bakar ve asıl güzellik de bu çeşitlilikte gizlidir.
—
Hicri Takvimin Ortaya Çıkışı: Tarihsel Arka Plan
Hicri takvim, Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicretini (göçünü) esas alan bir takvimdir. Miladi takvime göre bu olay 622 yılına denk gelir. Ancak Hicri takvimin sistematik olarak oluşturulması Hz. Ömer döneminde, yani hicretten yaklaşık 17 yıl sonra gerçekleşmiştir. Hz. Ömer, İslam devletinde resmi yazışmalarda tarih karışıklığı yaşanmaması için bir takvim sistemine ihtiyaç duydu. Ashabın görüşleri alındıktan sonra başlangıç noktası olarak hicret yılı belirlendi. Bu sebeple “Hicri takvimi kim yaptı?” sorusunun en doğru cevabı: Hz. Ömer’in öncülüğünde, sahabelerin ortak istişaresiyle oluşturulmuştur.
—
Erkeklerin Objektif ve Veri Odaklı Yaklaşımı
Erkek araştırmacılar genellikle bu konuyu tarihsel belgeler, astronomik hesaplamalar ve siyasi gerekçeler üzerinden inceler. Onlara göre Hicri takvimin amacı, İslam devlet yönetiminde bürokrasiyi düzenlemek ve tarih birliğini sağlamaktır. Takvim sisteminin ay yılına dayanması, Arapların o dönemde kullandığı ay döngüsüne uygun düşer. Erkek tarihçiler bu noktada takvimin sadece dini değil, aynı zamanda yönetimsel bir araç olduğunu vurgular.
Örneğin bazı akademisyenler, Hz. Ömer’in bu kararı alırken Bizans ve Pers takvimlerinden etkilendiğini savunur. Çünkü o dönem, İslam toplumu hızla büyüyordu ve diğer devletlerle resmi ilişkilerde tarih standardı büyük önem taşıyordu. Yani bu bakış açısına göre Hicri takvim, sistematik düşüncenin, düzenin ve yönetimsel bilincin bir ürünüdür.
—
Kadınların Duygusal ve Toplumsal Etkiler Üzerine Yaklaşımı
Kadın tarihçiler ve araştırmacılar ise Hicri takvimi yalnızca bir “zaman ölçme sistemi” olarak değil, toplumsal bir dönüşümün sembolü olarak görür. Hicret, bir toplumun yeniden doğuşunu temsil eder. Bu yüzden takvimin başlangıcı olarak hicretin seçilmesi, yalnızca bir tarih belirleme değil, aynı zamanda bir kimlik ilanıdır.
Bazı kadın yazarlar, bu seçimin toplumun değerlerine, inançlarına ve aidiyet duygusuna derin bir anlam kattığını savunur. Çünkü Hicri takvim, her Müslümanın takviminde “yeni bir başlangıcın” izini taşır. Ay yılına dayalı olması da doğanın döngüselliğini, değişimin kaçınılmazlığını ve zamana karşı manevi farkındalığı temsil eder. Bu bakış açısına göre Hicri takvim, kadim bir bilincin ve duygusal bir bağın ifadesidir.
—
Bilimsel vs. Anlamsal Yaklaşım: Hangisi Daha Haklı?
Peki sizce hangisi daha anlamlı bir bakış açısı? Hicri takvimi bir yönetim aracı olarak mı görmeliyiz, yoksa bir toplumsal dirilişin sembolü mü? Belki de her iki yaklaşımın birleştiği bir noktada gerçeğe daha fazla yaklaşabiliriz. Çünkü tarih, yalnızca “olan”ı değil, “neden” olanı da anlamayı gerektirir.
Bilimsel olarak Hicri takvim, Ay’ın hareketlerine dayalı bir sistemdir ve yılda 354 gün sürer. Bu yüzden her yıl miladi takvime göre 10-11 gün geri gelir. Ancak anlam düzeyinde bu takvim, Müslüman toplumun maneviyatını zamanla ilişkilendiren bir bilinç aracıdır. Her Ramazan’ın, her Kurban Bayramı’nın tarihinin değişmesi bile bu farkındalığı diri tutar.
—
Sonuç: Zamanı Kim Belirler?
Hicri takvimin yapılmasında Hz. Ömer’in öncülüğü, sahabelerin istişaresi ve hicret olayının sembolik değeri bir araya gelir. Bu, hem aklın hem kalbin birleştiği bir noktadır. Erkeklerin tarihsel ve analitik bakış açısı, kadınların duygusal ve toplumsal farkındalığıyla birleştiğinde, Hicri takvimin hem “neden” hem “nasıl” yapıldığını daha iyi anlayabiliriz.
Belki de bu sorunun asıl cevabı, “kim yaptı?” değil, “neden yapıldı?” sorusundadır. Çünkü zaman yalnızca ölçülmez, yaşanır. Ve Hicri takvim, bu yaşanmışlığın en güzel örneklerinden biridir.
—
Sen Ne Düşünüyorsun?
Sence Hicri takvimin önemi tarihsel mi, yoksa manevi mi? Yorumlarda düşüncelerini paylaş, farklı bakış açılarını birlikte konuşalım. Çünkü tarihin asıl anlamı, onu birlikte yorumladığımızda ortaya çıkar.